خط مشی جدید – افکار قدیمی

در مقاله پرتال انگلیسی زبان Eurasia Review گفته می شود: بررسی اخیر محبوبیت جریان "ملایم" فوق العاده محافظه کار اسلام در میان مدیران و تجار موفق قزاقی نشان داده است که استراتژی "قدرت نرم" عربستان سعودی ادامه دارد. این در حالی است که محمد بن سلمان قول داده بود اسلام معتدل را در داخل کشور و خارج ترویج نمایند.

اما گرایشات اخیر نشان می دهد که عربستان از سیاست هایی که چهل سال اجرا می کرد و حدود ۱۰۰ میلیارد دلار صرف آن کرده بود فاصله گرفته است. هدف این سیاست ها ترویج اسلام فوق العاده محافظه کارانه، ضد تشیع و ضد ایران با کمک برنامه های مذهبی، آموزشی و فرهنگی معطوف به اقشار پایین و متوسط جامعه بوده است.

محمد بن سلمان پس از اینکه در سال ۲۰۱۵ به ولیعهدی رسید بودجه این کمپین را بطور قابل توجهی کاهش داد. وکانون توجه به سوی یمن و بلوچستان پاکستان که برای عربستان سعودی اهمیت ژئوپلیتیک بیشتری داشته اند معطوف شد.

اما تغییر ایده اصلی – اطاعت مطلق به حاکم - تاثیری نداشته است. زیرا این اصل پایه و اساس قدرت مطلق و اقتدار خاندان آل سعود بوده است.

مدیران قزاقی به مکتب هادی بن علی المدخلی شیخ سعودی گرایش پیدا کردند. بخش عمده شبه نظامیان خلیفة بن قاسم حفتر  و نیز مبلغان اسلامی الجزایر که مورد حمایت عربستان سعودی قرار می گیرند نیز این گرایش را دارند. پدر شیخ ربیع المدخلی موسس و بنیانگذار ملایم ترین شاخه سلفی گری به شمار می رود. در عربستان این شاخه گزینه ایده ال برای افرادی است که تشنه اسلام پاک و عاری از آداب و آیین بیگانه و سکولاریسم هستند.

تاثیر به روابط مسکو و پکن

نورسلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان که اخیرا استعفا داده است طی مدت طولانی ترکیه را بازدارنده نفوذ روسیه در آسیای مرکزی می دانست.

روحیات پان ترکیستی در قزاقستان به رغم برخی اختلافات با ترکیه پیرامون موضوع فتح الله گولن پس از ملحق شدن کریمه به روسیه افزایش پیدا کرده است. رهبران آسیای مرکزی معتقدند که سرمایه گذاری های دول عربی حوزه خلیج فارس اجازه خواهد داد فضایی کافی برای مانور دادن بین منافع مسکو و پکن باقی بماند. در نتیجه سرمایه های خلیج فارس و قدرت نرم عربستان سعودی نظام های پادشاهی خاور میانه را به شرکت کنندگان در بازی بزرگ قرن بیست و یکم – بازی نفوذ یا سلطه گری در اوراسیا تبدیل می کند. تلاش های کشورهای شبه جزیره عربی آن موقع مفهوم خاص پیدا می کند که پیش بینی های دمیتری ژلوبوف محقق روس در خصوص عمر کوتاه همسویی منافع روسیه و چین در بازی بزرگ تحقق یابد.

ژلوبوف در مصاحبه اخیر خود به کرملین هشدار داده است که چین بتدریج پایگاه های نظامی در آسیای مرکزی ایجاد می کند که این پایگاه ها ضامن ثبات و استحکام مسیرهای تجاری به خاور میانه و اروپا خواهد بود. اقدام بلندمدت اژدهای چینی را از تلاش های متجاوزکارانه روسیه و آمریکا بیمه می کند.

پال گوبل کارشناس حوزه اوراسیا نیز در تأیید دیدگاه های ژلوبوف می گوید: مسکو از قدرت نرم پکن در استقرار پایگاه های نظامی در آسیای مرکزی غافل مانده است.

پاداش خدا

در عین حال راهنمایان و مجریان تبلیغات سعودی از رشد اثرگذاری این تبلیغات سخن می گویند. در گذشته تاکید بر روحانیون مساجد و مدارس دینی مورد حمایت مالی سعودی می شد اکنون عاملان اصلی مدیران موفق قزاقی شده اند که رعایت احکام اسلامی را شعار خود برگزیده اند.

خانم آوریلیا بیارد مولف تحقیق علمی در خصوص قزاقستان به عنوان کشوری که مقابله موفقیت آمیز با جریانات افراطی دارد معتقد است: در آسیای مرکزی اسلام از یک عنصر بازمانده گذشته به دوره شکوفایی دینی می رسد. مدیران فوق العاده محافظه کار هم محصول جذابیت افکار مورد تبلیغ عربستان و هم نتیجه سرکوبی جریانات ستیزه جویانه دینی از سوی حکومت قزاقستان هستند.

عربستان سعودی وطن اسلام است. این سرزمین کویری است اما به نوعی پاداش نفتی از خدا گرفته است که به سعودی کمک می کند دین و مذهب مد نظر خود را ترویج دهد. این در حالی است که در پادشاهی عربستان شریعت خالص و ناب وجود ندارد بلکه نوع حقوق است که بیشترین شباهت را به آن دارد. ایلیا یکی از مدیران موفق قزاقستانی و تحصیل کرده آمریکا که با خانم بیارد در انجام تحقیقش همکاری داشته است این نظرات را در میان گذاشته است. در میان دوستان ایلیا مدیران و تجار بسیار هستند که ریش بلند و پایبندی به ادای نماز پنج گانه راه آنان را برای ارتقا به شغل های دولتی می بندد. زیرا طبق قوانین قزاقستان عبادت کردن در اماکن عمومی ممنوع است.

جوانا لیلیس نویسنده کتاب "سایه های تاریک در دنیای مرموز قزاقستان" که به تازگی منتشر شده است می گوید:  حکومت قزاقستان مجاز است محتوای خطبه های دینی را فیلتر کند.

به رغم محدودیت های بسیار اما تجارت و سود ناشی از آن  موفقیت اینگونه افراد را تضمین می نماید حتی بدون کمک های مالی سعودی زیرا رویکرد دولت نسبت به هرگونه کمک های مالی عربستان بسیار ملاحظه کارانه است. دینداری مدیران به آنان اجازه می دهد به بازار عربستان و تامین مالی آن دسترسی داشته باشند.

به گفته بیارد، بیزنس حلال (صادرات محصولات با رعایت استاندارد حلال) برای عده ای از تجار قزاقی ابزار و وسیله ترویج افکار سلفی گری در قزاقستان بدون هیچ گونه محدودیت قانونی شده است.

بیارد می گوید، تاثیر و نفوذ این عده از مدیران و تجار بسیار قابل توجه است. آنان در عین حالی که الگو و نمونه تقوا بوده، جغرافیا و طبیعت مذهبی قزاقستان و هویت جامعه را تغییر می دهند که هویت ملی با سیاسی شدن اختلافات مذهبی و رقابت دیدگاه های مختلف نسبت به قدرت و حکومت دینی مواجه می شود.

سلفی گران چریکی

ایلیا که اسم او پیشتر آمد اعتبار بلاعوض معادل ۷ میلیون دلار برای ساخت بیمارستان ضد سل کودکان از عربستان سعودی دریافت نموده است. وی برای اینکه خشم دولتمردان را بیدار نکند و به راحتی به برنامه های خود تحقق بخشد، ریش خود را زده و نماز خود را با شرایط جامعه سازگار نموده است.

وی می گوید: گرایش به اسلام اکنون خطرناک شده است زیرا در قانون ممنوع شده است. اما ما به کار خود ادامه می دهیم. به عنوان تاجر می خواهم روش درست اداره بر همکاران مسلمان را نشان دهم. می خواهم اسلام را به عنوان سبک زندگی و راه زندگی به آنان معرفی کند. قصد دارم به کار خود در راه خدا ادامه دهم.

استراتژی وی همسو با استراتژی عربستان سعودی بیشتر به بومی سازی ایده رودی دوچکه شباهت دارد. رودی دوچکه (۷ مارس ۱۹۴۰-۲۴ دسامبر ۱۹۷۹) مهمترین خطیب و از رهبران جنبش دانشجویی آلمان در دهه ۶۰ میلادی بود.

دوچکه طرفدار پیشروی طولانی مدت در نهادهای قدرت، برای ایجاد تغییرات رادیکال در دولت و جامعه از طریق تبدیل به بخش جدایی ناپذیر تشکیلات بود.

ایلیا افزود: سلفی می تواند دین و ایمان خود را در درون نگه دارد و در عین حال چریک باشد. می توانی به دشمنانت نزدیک شوی و در عین حال سلفی بمانی. می توانی در کاخ سفید و یا کرملین کار کنی و حتی می توانی از دوستان و نزدیکان پوتین شوی. این قدرت و نیروی اعتقادات دینی ماست.

۱۱ آوریل ۲۰۱۹، نوشته زاخار ماستاووی